Πέρασαν κιόλας δέκα χρόνια. Δέκα ολόκληρα χρόνια από τότε που ο Λευκαδίτης ήρωας , Λάκης Σάντας έφυγε από τη ζωή. 30 Απριλίου του 2011 ήταν που έκλεινε ένας ηρωικός κύκλος με πρωταγωνιστή τον Απόστολο Σάντα από τους Πηγαδισάνους όταν μαζί με τον Μανώλη Γλέζο κατέβαζαν τη ναζιστική σημαία από την Ακρόπολη για να γράψουν τη δική τους σελίδα στην ιστορία του τόπου μας. Είχαμε την τύχη να πάρουμε από τον Λάκη Σάντα μία από τις τελευταίες του συνεντεύξεις όταν καλεσμένος του τότε Νομάρχη, Κώστα Αραβανή, βρέθηκε στην Λευκάδα το 2009 για την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου. Δύο χρόνια μετά φεύγει από την ζωή. Το 2014 με δήμαρχο Λευκάδας επίσης τον Κώστα Αραβανή γίνονται τα αποκαλυπτήρια μιας μικρής μαρμάρινης πλάκας με το όνομά του και ονομασία της νέας πλατείας της πόλης μας σε πλατεία Απόστολου Σάντα. Ήταν παρούσες οι δύο του κόρες η Αλεξάνδρα και η Γεωργία με τα παιδιά τους αλλά και λευκαδίτης υπουργός Δικαιοσύνης , Αντώνης Ρουπακιώτης. Μια σεμνή τελετή αλλά με ουσία και ισχυρά μηνύματα . Η κόρη του Γεωργία είχε πει: “Ονομάζαμε τον πατέρα μας άνθρωπο του μέλλοντος και αυτό δεν ήταν τυχαίο. Σπάνια βρίσκεις ανθρώπους και μάλιστα ιδεολόγους που ταυτίζουν την ίδια τους τη ζωή με τα πιστεύω τους. Και η χαρά μας ήταν πολύ μεγαλύτερη όταν πληροφορηθήκαμε από το δήμο ότι η στήλη θα είναι στην είσοδο της παιδικής χαράς όπου τα παιδιά θα ρωτούν τους γονείς τους να μάθουν ποιος ήταν ο Απόστολος Σάντας. Ο Απόστολος Σάντας ήταν ένας άνθρωπος πραγματικός. Αυτό σημαίνει ότι είχε ανεβάσει πολύ τον πήχη για τις αξίες που πρέπει να έχουμε όλοι οι άνθρωποι. Kαι πολύ περισσότερο την αξία που έχει η ίδια η ζωή των ανθρώπων. Όταν ο πατέρας μας βρισκόταν στα σχολεία καλεσμένος να μιλήσει οι νέοι πάντα τον ρωτούσαν: Εκείνο το βράδυ δεν φοβηθήκατε; και εκείνος πάντα απαντούσε. Δεν υπάρχουν άνθρωποι που δεν φοβούνται. Όλοι οι άνθρωποι φοβούνται όταν κάνουν κάτι ριψοκίνδυνο . Η διαφορά είναι ότι κατανικούν το φόβο τους όταν κάνουν το καθήκον τους, όταν φτάνουν το στόχο τους”
To 2017 με δήμαρχο Λευκάδας τον Κώστα Δρακονταειδή η κεντρική πλατεία στο χωριό του τους Πηγαδισάνους μετονομάζεται σε πλατεία Απόστολου Σάντα.
Δέκα χρόνια μετά ένα μικρό δείγμα τιμής σε αυτόν τον μεγάλο ήρωα αναδημοσιεύουμε τη συνέντευξη που είχε δώσει στον Λευκαδίτικο Λόγο:
Απόστολος Σάντας , στο «Λευκαδίτικο Λόγο»
«Τίποτε δεν πήγε χαμένο»
Συνέντευξη στην Βιβιάννα Βαρδή
Ήταν ο επίσημος καλεσμένος της νομαρχίας Λευκάδας για το φετινό εορτασμό της 28ης Οκτωβρίου. Ο λόγος για τον Απόστολο (Λάκη) Σάντα, τον άνθρωπο που μαζί με τον Μανώλη Γλέζο κατέβασαν τη σημαία των Γερμανών από τον Ιερό βράχο της Ακρόπολης. Τον άνθρωπο σύμβολο για όλους τους Έλληνες. Τον άνθρωπο που η λευκαδίτικη καταγωγή του κάνει όλους τους συμπατριώτες του περήφανους. Ο πατέρας του από του Πηγαδησάνους. Γεννήθηκε το 1922 και μοιάζει ακόμη παιδί. Οι απόψεις του είναι τόσο σύγχρονες. Έχει το αυθορμητισμό ενός ανθρώπου που μπορεί ακόμη και τώρα να ριχτεί στην μάχη. Ο Απόστολος (Λάκης) Σάντας μίλησε στο «Λευκαδίτικο λόγο» αμέσως μόλις έφτασε το νησί:
Πως νοιώθετε που την ημέρα της Εθνικής μας επετείου βρίσκεστε στην Λευκάδα.
Νοιώθω πολύ καλά. Ευχαριστώ ιδιαίτερα το νομάρχη και φίλο μου, Κώστα Αραβανή, που με κάλεσε στη πατρίδα μου για να μιλήσω για μια ανεπανάληπτη, ηρωϊκή εποχή, την εποχή που άρχισε ο πόλεμος, η Ελλάδα αμύνθηκε και επετέθη η φασιστική Ιταλία να την κατακτήσει. Η εποχή αυτή ήταν ανεπανάληπτη. Ο Ελληνικός λαός ανέβασε ψηλά τη χώρα μας και φυσικά είμαι και εγώ ευτυχής που τα έζησα και μπορώ να τα πω στους συμπατριώτες μου.
Βράδυ 30ης προς 31η Μαΐου 1941. Τι συνέβη τότε;
Είναι η επόμενη ημέρα από εκείνη που οι Γερμανοί έβγαλαν ανακοίνωση ότι τελείωσε η μάχη της Κρήτης με νίκη των γερμανικών δυνάμεων. Αποφασίσαμε λοιπόν με τον Μανώλη Γλέζο να πάμε την άλλη μέρα , μια και εκείνη την ημέρα ήταν αργά πλέον λόγω περιορισμένης κυκλοφορίας, να πάρουμε την πολεμική τους σημαία που είχαν αναρτήσει στην Ακρόπολη, στο μνημείο του πολιτισμού του κόσμου. Θέλαμε να είναι μια πράξη συμβολική που θα τους θίξει γιατί αυτοί ήταν πολεμιστές και το φιλότιμό τους είχε θιγεί με αυτή μας την ενέργεια. Και πραγματικά το ένοιωσαν πολύ άσχημα. Να φανταστείτε ότι έστειλαν τον αρχηγό των Ες-Ες για να κάνει ανακρίσεις.
Εσείς πως νοιώσατε όταν κατεβάσατε τη σημαία;
Θεωρώ ότι εμείς κάναμε την πρώτη αντιστασιακή πράξη. Βέβαια ήμασταν νέα παιδιά και επηρεασμένοι από την ηρωϊκή εποχή είχαμε έναν έντονο αυθορμητισμό και μια γενναιότητα. Μόλις δε έγιναν οι αντιστασιακές οργανώσεις εμείς αμέσως οργανωθήκαμε. Και όχι μόνο εμείς αλλά όλα τα παιδιά των Ελλήνων που μέσα βαθιά στην ψυχή τους κρύβουνε τα ήθη τα έθιμα και τις παραδόσεις. Προσπαθούσαμε να βρούμε τρόπο για να αντισταθούμε εναντίον των κατακτητών. ΟΙ Έλληνες δε σκύβουν εύκολα το κεφάλι. Μπορεί για ένα διάστημα να σκύβουν το κεφάλι αλλά μετά πάλι αρχίζουν την αντίσταση. Είναι στη φυλή μας.
Πιστεύετε ότι με την πάροδο του χρόνου όλη αυτή η εποχή αλλοιώνεται;
Όχι σε καμία περίπτωση. Εγώ έχω μεγάλη εμπιστοσύνη στους νέους και το λέω πάντα όταν μιλάω στα παιδιά που μας καλούν στα σχολεία. Τους λέω ότι παρ’ όλες τις ξένες επιρροές που δέχεται η νεολαία, παρ’ όλες τις προκλήσεις η ιστορία είναι άλλο πράγμα. Άλλο οι σύγχρονες προκλήσεις και άλλο τι έκανε η μητέρα, ο παππούς και η γιαγιά. Ποια είναι η ιστορία μας και τι έχουμε εμείς οι Έλληνες σαν κληρονομιά που δώσαμε τον πολιτισμό στον κόσμο. Και σας πληροφορώ ότι τα παιδιά κάθονται και ακούνε με πολύ μεγάλη προσοχή. Αλλά δεν περιοριζόμαστε να το λέμε μόνο στα σχολεία. Το λέμε παντού. Και δεν τα λέμε για να βγάλουμε «δεκάρικους» λόγους ούτε έχουμε ανάγκη από προβολή, το λέμε για να ακούγεται η αλήθεια…
Θεωρείτε ότι μετά από τόσα χρόνια αυτός ο αγώνας σας έχει αναγνωριστεί από την πατρίδα σας;
Ναι πιστεύω ότι τίποτε δεν πήγε χαμένο. Και ότι θάρθει η ώρα που ο κόσμος θα καταλάβει πολύ καλά ότι εμείς πολεμήσαμε για ένα καλύτερο αύριο.
