Γυρίζοντας πίσω αρκετές δεκαετίες, ξεσκόνισα λίγο τη μνήμη από τη μούχλα που προοδευτικά και μεθοδευμένα εναπόθεσε το σύστημα. Θυμήθηκα τα λόγια του πατέρα μου για τους ήρωες της πατρίδας: Ήρωας είναι αυτός που παλεύει για την πατρίδα και για το λαό, ώστε να κερδίσουν όλοι από τον ηρωισμό του. Ήρωας δεν είναι αυτός που έκανε μια ηρωική πράξη και κατόπιν την εξαργύρωσε ποικιλότροπα, που πολλές φορές το αντίτιμο είναι πολλαπλάσιο της πράξης ηρωισμού. Σαν παράδειγμα μού ανέφερε το Λάκη Σάντα, γέννημα αυτού του νησιού. Μιλούσε για την ανιδιοτέλειά του και τον ασυμβίβαστο χαρακτήρα του, για τις μάχες που έδωσε ενάντια στον κατακτητή στα χρόνια της αντίστασης. Μετά την απελευθέρωση, η εξορία που τον έστειλε η ίδια η πατρίδα, που γι’ αυτήν τραυματίστηκε και πότισε της λευτεριάς το δέντρο με αίμα, ήταν η ανταμοιβή του. Δεν ήταν μόνο η σημαία των χιτλερικών που κατέβασε από το Βράχο της Ακρόπολης μαζί με το Μανώλη Γλέζο, αλλά η σημαία που υψώθηκε μέσα στις καρδιές των Ελλήνων όταν όλα τα ’σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά. Αμούστακα παιδιά ήταν και όμως σήκωσαν εκείνη τη νύχτα ολόκληρη την Ελλάδα στις πλάτες τους. Αυτά κι άλλα πολλά, μου έλεγε για εκείνα τα άσχημα χρόνια. Η παιδική μου φαντασία οργίαζε και σκεφτόμουν το Λάκη Σάντα σαν το Διγενή τον Σαραντάπηχο, με πάνω από δυόμιση μέτρα μπόι, να μην μπορεί να τον νικήσει κανείς πάνω στη γη. Πριν αρκετά χρόνια, έτυχε να τον γνωρίσω από κοντά και μέσα μου ξέφτισε ο μύθος για το μπόι, με την όποια απογοήτευση. Κατάλαβα ότι η αντριωσύνη δεν έχει να κάνει με μυϊκή δύναμη, αλλά με το ψυχικό σθένος και την αγάπη προς την πατρίδα. Τον άκουσα να λέει: «Μα εδώ είναι Ελλάδα. Μια μικρή χώρα, απ’ όπου ξεπετάχτηκε η φλόγα του πολιτισμού. Είναι η χώρα που δίνει το παράδειγμα πάντα στις κρίσιμες στιγμές της ιστορίας…». «Δεν κυνηγάω ποτέ τη δημοσιότητα, γιατί θεωρώ ότι έχει εξευτελιστεί το ζήτημα πάρα πολύ. Την αντίσταση δεν την κάναμε μόνο εγώ κι ο Μανώλης, έχουν σκοτωθεί χιλιάδες παλικάρια, γυναίκες και άνδρες ανώνυμοι». Μετά την επιστροφή του από τον Καναδά, όλα τα κόμματα ζητούσαν να τον εντάξουν στην πολιτική τους δύναμη, ως στέλεχος, για την είσοδό του στο Κοινοβούλιο. Παρότι θα είχε μια λαμπρή πολιτική ενεργή σταδιοδρομία, αρνήθηκε και ούτε καν με αυτό τον τρόπο δε θέλησε να ανταλλάξει τις ηρωικές του πράξεις. Παρέμεινε ως το τέλος με τις αριστερές του ιδέες ως ιδεολόγος, μακράν από πολιτικά μίση, ως εμβληματική φυσιογνωμία μιας άλλης Ελλάδας, κερδίζοντας τον ανυπόκριτο σεβασμό όλων των απανταχού Ελλήνων. Δεν πέρασαν λίγες μέρες μετά το χαμό του Λάκη και έφυγε άλλος ένας «καλός μας άνθρωπος». Η Ελλάδα αποχαιρέτησε το «γιατρό» Θανάση Βέγγο. Ναι, ο Θανάσης δεν ήταν μόνο ηθοποιός, ήταν ταυτόχρονα και γιατρός, ψυχίατρος, ψυχολόγος, φαρμακοποιός κ.λπ. Σήμερα, πολλοί άνθρωποι υποφέρουν και τρέχουν στους ειδικούς γιατρούς να βρουν την ψυχική υγεία τους, παίρνοντας τόνους ψυχοφάρμακα. Τότε, μια επίσκεψη στο Πάνθεον, στον Απόλλωνα, στο Φοίνικα, με πέντε δραχμές, βρισκόσουν σε συνεδρία με τη σκιά του Βέγγου στο πανί γιατρού και φαρμακοτρίφτη ταυτόχρονα. Εκεί ξέχναγες πόνους, καημούς και βάσανα που ήξερες – δεν ήξερες από Βέσπα, μάθαινες μέσα σε μιάμιση ώρα. Ο Θανάσης δεν κατάλαβε ποτέ τι άξιζε, γιατί ήταν αθώος, δεν σπούδασε την «υποκριτική τέχνη» σε καμιά σχολή, ήταν ο εαυτός του και για πολλούς, ο εαυτός μας. Ήταν και αυτός ιδεολόγος αριστερός (εξορίσθηκε κι αυτός) και αν η αριστερά αποτελούνταν στην πλειονότητά της από τέτοιους αριστερούς, σαν τον Λ. Σάντα και το Θ. Βέγγο, τα πράγματα θα ήταν καλύτερα για την πατρίδα. Αν με το χαμό του Σάντα χάσαμε μια εμβληματική προσωπικότητα, με το Βέγγο χάσαμε το γέλιο της ψυχής μας. Εδώ δεν μπορώ να μη θυμηθώ το Γρηγόρη Μπιθικώτση στο: Μέρα Μαγιού μου μίσεψες Μέρα Μαγιού (σας) χάνω… Μακάρι κι η νέα γενιά να αναδείξει τέτοιους Έλληνες που τόσο μας λείπουν. Ας είναι ελαφρύ το χώμα που τους σκέπασε. Θ. ΑΓΓΕΛΗΣ
