Νικόλαος Φίλιππας
Η μυωπική αντίληψή μας για τον κόσμο, δημιουργεί αναπόφευκτες στρεβλώσεις, στερεότυπα και ψευδαισθήσεις. Μια από αυτές, είναι και η αντίληψή μας ότι η Αμερική είναι η απόλυτη οικονομική υπερδύναμη. Αν και αυτό αποτέλεσε μία μεγάλη αλήθεια για τον 20ο αιώνα, υπάρχουν πλέον αδιάσειστα στοιχεία ότι ο 21οςαιώνας θα ανήκει σε αυτές που λανθασμένα ονομάζουμε «αναδυόμενες οικονομίες», οι οποίες ήδη εδώ και πολλά χρόνια συμβάλουν στο μεγαλύτερο τμήμα της αύξησης του παγκόσμιου ΑΕΠ. Οι χώρες αυτές δεν είναι μόνον η Κίνα, η Ινδία, η Βραζιλία και η Ρωσία, αλλά και η Ινδονησία, η Νότιος Αφρική, η Νιγηρία, η Τουρκία, το Μεξικό, η Ν. Κορέα και άλλες νέες ανερχόμενες δυνάμεις. Τα δεδομένα που άλλαξαν ραγδαία τις παγκόσμιες οικονομικές ισορροπίες την τελευταία εικοσαετία μεταξύ άλλων ήταν:
- Η πτώση του τείχους και η ιδεολογική ήττα του κομμουνισμού (1991)
- Η παγκοσμιοποίηση του πλανήτη και η κατάργηση των συνόρων σε όλες τις αγορές (εμπορίου, χρήματος και κεφαλαίου)
- Η ταυτόχρονη ενσωμάτωση των νέων χωρών της Ασίας αλλά και της Αφρικής στο παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα που ισοδυναμεί με μερικά δισεκατομμύρια φτηνού εργατικού δυναμικού.
- Η υπερχρέωση της Δύσης, σε αντίθεση με την αυξανόμενη αποταμίευση των αναπτυσσόμενων χωρών.
- Και ιδίως: το δημογραφικό!
Όπως είναι γνωστό, οι παραγωγικοί συντελεστές οι οποίοι διαμορφώνουν το ΑΕΠ μιας χώρας είναι η εργασία, το κεφάλαιο και η τεχνολογία. Στη νέα παγκοσμιοποιημένη πραγματικότητα, η φτηνή εργατική δύναμη η οποία μετεξελίσσεται σε σημαντική μελλοντική κατανάλωση, αναδεικνύεται ίσωςη σημαντικότερη συνιστώσα για την ανάπτυξη μιας οικονομίας. Σύμφωνα με το πρόσφατο βιβλίο του Economist (2012) για το πως θα είναι ο κόσμος το 2050, η Νιγηρία θα είναι η τρίτη μεγαλύτερη σε πληθυσμό χώρα στον κόσμο με 379 περίπου εκατομμύρια κατοίκους ξεπερνώντας τον αντίστοιχο πληθυσμό των Η.Π.Α. Στην πρώτη θέση θα βρίσκεται η Ινδία με πληθυσμό 1,7 δισεκατομμύρια κατοίκους και στην δεύτερη η Κίνα με πληθυσμό που θα πλησιάζει το 1,5 δισεκατομμύριο. Οι πρόσφατες εξελίξεις μετά την χρηματοπιστωτική κρίση του 2007-08 απλά επιβεβαίωσαν τους προφητικούς ισχυρισμούς ορισμένων οικονομολόγων ότι οι «πλούσιες» χώρες της Δύσης βρίσκονται σε δυσχερέστερη θέση ως προς τις θεωρητικά «φτωχές χώρες» της Ανατολής και της Αφρικής, αφού οι πρώτες έχουν τεράστιο δανεισμό, ενώ οι δεύτερες σχεδόν καθόλου. Πράγματι, οι αναπτυσσόμενες χώρες έχουν (α) χαμηλό επίπεδο χρέους, (β) μεγάλο μέγεθος φθηνού εργατικού δυναμικού (γ) σημαντική προσέλκυση ξένων επενδύσεων και τέλος, σημαντική ανάπτυξη, γεγονός που τους δίνει τεράστιες δυνατότητες να αντικρίζουν το μέλλον με αισιοδοξία αντιμετωπίζοντας σε επόμενο διάστημα τις αδυναμίες τους, όπως είναι το επίπεδο φτώχειας, της διαφθοράς και των κοινωνικών ανισοτήτων.
Η μελέτη του Καθηγητή Angus Maddison
Η μυωπική αντίληψή μας για τον κόσμο και η άγνοια της οικονομικής ιστορικής πραγματικότητας μας έχει οδηγήσει στο νοητικό στερεότυπο ότι οι Η.Π.Α. ήταν για πάντα οικονομική υπερδύναμη! Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Σε μια εξαιρετική του μελέτη (The World Economy: Historical Statistics, 2006, OECD) ο Angus Maddison (1926-2010), γνωστός Καθηγητής και αναλυτής της οικονομικής μεγέθυνσης προσομοίωσε το ποσοστό του παγκόσμιου ΑΕΠ ανά ήπειρο και ανά κυριότερη χώρα από την ημερομηνία γέννησης του Χριστού έως το 2006. Τα αποτελέσματα της μελέτης ήταν εξαιρετικού ενδιαφέροντος και αποκάλυψαν ότι για περισσότερο από δεκαοχτώ συνεχόμενους αιώνες οι πλουσιότερες χώρες στον κόσμο ήταν η Ινδία και η Κίνα. Μάλιστα οι δύο χώρες μαζί συμμετείχαν για πολλούς αιώνες στη διαμόρφωση του παγκόσμιου ΑΕΠ σε ποσοστό 50%-70%! Η Βιομηχανική Επανάσταση και η επεκτατική αποικιακή πολιτική των Ευρωπαίων οδήγησαν την Ευρώπη το 1870 στην πρώτη θέση διαμορφώνοντας περίπου το 28% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Ως εκ τούτου, ο 19ος αιώνας ανήκει αποκλειστικά στην Ευρώπη και ιδίως στη Μεγάλη Βρετανία. Ο 20ος αιώνας είναι ο αιώνας των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, όπου η οικονομική τους κυριαρχία φθάνει στο μέγιστο επίπεδο την περίοδο 1950-1970 με ποσοστό συμμετοχής στο παγκόσμιο ΑΕΠ που πλησιάζει το 30%. Η αύξηση του πλούτου στις Η.Π.Α. προήλθε κυρίως από την μετανάστευση των ικανότερων και των πρωτοπόρων, την κινητροδότηση για την προσέλκυσή τους, τους πλούσιους φυσικούς τους πόρους (πετρέλαιο, χρυσός κ.ά.), αλλά και από τη μείωση του ΑΕΠ στην Ευρώπη, το οποίο μετά το 1913 συρρικνώνεται συνεχώς. Αυτό είναι σήμερα και το πρόβλημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυξητική τάση στη συμμετοχή του παγκόσμιου ΑΕΠ παρουσιάζει η Λατινική Αμερική, η οποία αναμένεται να συνεχισθεί και στα επόμενα χρόνια. Από τις αρχές του 20ου αιώνα, η Κίνα και η Ινδία είχαν συνεχώς μειωμένο μερίδιο στο παγκόσμιο ΑΕΠ λόγω των πολιτικών τους συστημάτων και της οικονομικής και πολιτικής τους απομόνωσης, όπου το 1973 έφτασαν στο χαμηλότερο επίπεδο της ιστορίας τους: κάτω από το 10% του παγκόσμιου ΑΕΠ! Τα πράγματα άλλαξαν ραγδαία στην Κίνα μετά τον θάνατο του Mao (1976) και την κυριαρχία του μεταρρυθμιστή Deng Xiaoping (1978). Από τότε έχει αλλάξει δραματικά η πορεία της Κίνας, η οποία καταλαμβάνει όλο και μεγαλύτερο ποσοστό του παγκόσμιου ΑΕΠ, με μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ 9% για όλη την περίοδο! Αξίζει να σημειωθεί ότι το ΑΕΠ της Κίνας από $1,2 τρις το 2000, άγγιξε τα $8,13 τρις το 2012, ενώ το ΑΕΠ των ΗΠΑ από 9,6 τρις το 2000, έφτασε τα 15,6 τρις το 2012. Η σχέση του ΑΕΠ των ΗΠΑ προς το ΑΕΠ της Κίνας ήταν το 2000 8,3 φορές και η σχέση αυτή είναι σήμερα μόλις 1,92 φορές. Όλα τα στοιχεία συνηγορούν ότι ο 21ος αιώνας ανήκει στην Κίνα! Όλα αυτά είχαν προβλεφθεί από το 2001, από τον Jim O’Neil, σημερινό πρόεδρο της Goldman Sachs Asset Management, και τότε Διευθυντή ερευνών της ίδιας εταιρείας. Ο συγγραφέας οραματιζόμενος τον κόσμο του μέλλοντος ήταν ο πρώτος που έκανε λόγο για τις οικονομικές υπερδυνάμεις του μέλλοντος δηλαδή την Κίνα, την Ινδία, τη Ρωσία και τη Βραζιλία σε ένα εξαιρετικό άρθρό του (Building Better Global Economic BRIC). Μάλιστα, έδωσε στις χώρες αυτές το ακρωνύμιο BRICs (Brazil, Russia, India, China) και σύμφωνα με μεταγενέστερη έκθεση της Goldman Sachs το 2003 με τίτλο «Dreaming with BRICS: The Path to 2050», οι χώρες αυτές θα κυριαρχήσουν στην παγκόσμια οικονομία. Ο 21οςαιώνας έχει ήδη αναδείξει νέες υπερδυνάμεις στο παγκόσμιο χωριό και αυτό πιστοποιείται από τη σημαντική μετακίνηση του πλούτου στην Ανατολή (Ασία). Καθοριστικό στοιχείο της μελλοντικής ανάπτυξης θα είναι η ύπαρξη πρώτων υλών και φτηνού και πολυπληθούς εργατικού δυναμικού. Όπως γνωρίζουμε καλά, το κεφάλαιο «πηγαίνει» εκεί που υπάρχει φτηνό εργατικό δυναμικό… Μέσα σε μόλις 12 χρόνια τα BRICs έγιναν μόδα και στο χώρο των επενδύσεων δημιουργώντας σε ένα βαθμό και έναν κύκλο αυτοεκπληρούμενης προφητείας. Η Δύση όχι μόνο δεν πρέπει να φοβάται από τη μεγέθυνση χωρών όπως αυτή της Κίνας και της Ινδίας, αλλά πρέπει να στοχεύσει, τόσο σε στρατηγικές προσέλκυσης επενδύσεων, όσο και σε εξαγωγές προϊόντων και υπηρεσιών, αφού όπως επισημαίνουν εύστοχα στο βιβλίο τους “The $10 Trillion Prize” οι Silverstein et al. (2012), οι Ινδοί και οι Κινέζοι καταναλωτές θα ξοδέψουν μέχρι το τέλος του 2020 σε προϊόντα και υπηρεσίες $64 τρις, με κατανάλωση $10 τρις το χρόνο! Η Ελλάδα θα πρέπει να στοχεύσει σε ένα μικρό μόνο μέρος της πίτας αυτής!
ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ Νικόλαος Δ. Φίλιππας. Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Πειραιώς Τμήμα Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων Ο κ. Φίλιππας είναι Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων Πανεπιστημίου Πειραιώς, με γνωστικό αντικείμενο τη Χρηματοοικονομική Διοικητική, με έμφαση και εφαρμογή σε θέματα όπως οι Χρηματιστηριακές Επενδύσεις, οι Θεσμικοί Επενδυτές, η Συμπεριφορική Χρηματοοικονομική κ.λπ. Στο παρελθόν υπήρξε δύο φορές μέλος της Συγκλήτου του Πανεπιστημίου Πειραιώς. Ο κ. Φίλιππας έχει δημοσιεύσει άρθρα σε όλα σχεδόν τα Ελληνικά Οικονομικά περιοδικά και τις σχετικές οικονομικές εφημερίδες, όπου υπήρξε τακτικός συνεργάτης της εφημερίδας Καθημερινή και της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας. Το ερευνητικό του έργο έχει δημοσιευθεί σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά του κλάδου όπως International Review of Financial Analysis, Journal of International Financial Markets, Institutions and Money, European Journal of Finance, Journal of Multinational Financial Management, Applied Mathematics & Computation, Applied Economics, Applied Financial Economics, Applied Financial Economics Letters, Applied Economics Letters, Managerial and Decision Economics, International Review of Economics and Business, Journal of Applied Business Research, Research in International Business and Finance, Economics Bulletin και άλλα. Μια από τις δημοσιευμένες μελέτες του με τίτλο “Estimation of Price Parameters: Bank Stock Price and the Variance Components Model”, (Applied Economics 1988) συμπεριλαμβάνεται στην συλλογή των αξιόλογων άρθρων στον χώρο της Χρηματοοικονομικής. Τη συλλογή αυτή επιμελήθηκε ο Καθηγητής R. Brealey (Bibliography of Finance, 1991, MIT Press). Επιπλέον, δύο δημοσιευμένες μελέτες του (Applied Economics, 1988 και Managerial and Decision Economics, 1993) συμπεριλαμβάνονται στην συλλογή των πιο σημαντικών επιστημονικών συμβολών στο χώρο της Χρηματοοικονομικής και της Οικονομίας αναφορικά με την Ελλάδα. Την συλλογή αυτή επιμελήθηκε ο Καθηγητής Γ. Τσετσέκος (Economic and Finance Research related to Greece: 44 Years of Academic Contributions, Drexel University, July 1998 ). Τέλος ένα από τα σχετικά πρόσφατα άρθρα του “Chasing trend and losing money :Open end mutual fund investor’s trading in Greece” βραβεύθηκε από το Πανεπιστήμιο Πειραιώς για την συμβολή του στη πρόοδο και προβολή του ιδρύματος. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα είναι στις περιοχές των Χρηματιστηριακών Επενδύσεων, της Χρηματιστηριακής Αγοράς των Αθηνών, της εγχώριας και παγκόσμιας αγοράς των Αμοιβαίων Κεφαλαίων, του Wealth Management και της διαχείρισης ασφαλιστικών ταμείων. Είναι συγγραφέας πέντε βιβλίων και επτά ερευνητικών μελετών. Πιο συγκεκριμένα τα βιβλία του «Αμοιβαία Κεφάλαια και Χρηματιστηριακό Περιβάλλον» (1999) και «Επενδύσεις» (2005) έχουν εξαντληθεί. Το νέο του βιβλίο με τίτλο «Αμοιβαία Κεφάλαια» εκδόθηκε το 2010. Ο κ. Φίλιππας έχει παρουσιάσει εργασίες του σε δεκάδες επιστημονικά συνέδρια και έχει μακρόχρονη εμπειρία στην Ελληνική Κεφαλαιαγορά και Χρηματαγορά ως ανώτατο στέλεχος χρηματιστηριακής εταιρίας, ΕΠΕΥ και ΑΕΔΑΚ. Από τον Ιούνιο του 2005 έως τον Σεπτέμβριο του 2008 ήταν μέλος της Ελεγκτικής Επιτροπής (Audit Committee) της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (EIB), ενώ από τον Σεπτέμβριο του 2004 έως τον Ιούλιο του 2009 ήταν μέλος στο Δ.Σ. του Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς. Έχει συνεργασθεί με εταιρίες όπως ΕΤΒΑ, Allianz, Helvetia, Intertrust, Eurobank, Alpha Bank και με την Ένωση Ελληνικών Τραπεζών αναπτύσσοντας διαλέξεις σχετικά με τον Χρηματοοικονομικό Σχεδιασμό (Financial Planning), την ανάλυση χρηματιστηριακών επενδύσεων,την αποτελεσματική διαχείριση χαρτοφυλακίων και ανάλυση και διαχείριση αμοιβαίων κεφαλαίων. 
