ΠΡΩΤΟΣΕΛΙΔΑ

Το παρασκήνιο της μεγάλης παγκόσμιας απάτης στον κόσμο της Τέχνης

Ο Ρώσος δισεκατομμυριούχος, ο νέος κάτοικος του Σκορπιού, Dmitry Rybolovlev πιθανόν να ξεγελάστηκε από στενή του φίλη και να εμπλάκηκε στο μεγαλύτερο σκάνδαλο που έπληξε τον κόσμο της τέχνης εδώ και δεκαετίες.
Ο Rybolovlev, ο Ρώσος κροίσος, που αποτελεί το θέμα του άρθρου στο τεύχος Δεκεμβρίου/Ιανουαρίου του Town & Country, “ανακρίθηκε” από την αστυνομία του Μονακό για μιάμιση ώρα την περασμένη βδομάδα, μαζί με τη γοητευτική νεαρή δικηγόρο του, Tetiana Bersheda.
Ο Rybolovlev θεωρεί ότι όλο το θέμα ήταν διαδικαστικό, μου είπε η Bersheda, αλλά ο Frank Michel, ο δικηγόρος που υπέβαλε τις μηνύσεις εξ’ ονόματος της Tania Rappo (καλής φίλης που έγινε εχθρός του Rybolovlev) μου είπε ότι η παραποίηση στοιχείων της αστυνομίας και η παραβίαση της ιδιωτικότητας είναι πολύ σοβαρά θέματα.
Ο Rybolovlev σπάνια δίνει συνεντεύξεις. Ο 48χρονος Ρώσος— ένας από τους πλουσιότερους ανθρώπους στον κόσμο, με μια περιουσία που ανέρχεται στα 8,8 δισεκατομμύρια δολάρια— είναι γνωστό ότι του αρέσει να κρατάει την ιδιωτική του ζωή μυστική.


Το ότι μας υποδέχθηκε μια Ρωσόφωνη ομάδα ασφάλειας στο La Belle Epoque, την κατοικία του Rybolovlev στο Μονακό (σύμφωνα με πληροφορίες το πιο ακριβό διαμέρισμα στον κόσμο, αξίας $323 εκατομμύρια), δεν μας εξέπληξε καθόλου.
Το δωμάτιο ήταν οβάλ και ζεστό. Καθόταν σε μια πολυθρόνα, πίσω από τις Γαλλικές πόρτες, και με το γεμάτο με κότερα λιμάνι του La Condamine να προβάλλει πιο πέρα. Η εμπιστοσύνη του Rybolovlev στη γοητευτική, έξυπνη, 31χρονη δικηγόρο Bersheda είναι εμφανής. Ο Rybolovlev με προσκάλεσε τελικά στο La Belle Epoque επειδή είχε κάτι να πει, ή μάλλον να εξηγήσει. Τον τελευταίο χρόνο βρέθηκε στο επίκεντρο του πιο απίθανου σκανδάλου του κόσμου της τέχνης εδώ και χρόνια, μια ισχυριζόμενη απάτη δισεκατομμυρίων δολαρίων που έκανε εμπόρους, καλλιτέχνες και συλλέκτες να ιδρώσουν.
Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς του 2014, ο Rybolovlev βρέθηκε στο Eden Rock St. Bart’s να τρώει με τον Sandy Heller, ένα Νεοϋορκέζο σύμβουλο τέχνης. Κάπως έμμεσα ο Heller είπε, “Φαίνεται ότι αγόρασες τον Modigliani [που πουλήσαμε].” Αναφερόταν στο «Ξαπλωμένο Γυμνό με Μπλε Μαξιλάρι», έναν από τους πιο διάσημους πίνακες του καλλιτέχνη, που τον ζωγράφισε το 1917. Έτσι, ο Rybolovlev ρώτησε τον Heller, “Σε ποια τιμή το πουλήσατε;” Η απάντηση: $93 εκατομμύρια, $25 εκατομμύρια λιγότερα από όσα πλήρωσε ο Rybolovlev.
Γελώντας, ο Rybolovlev μου είπε ότι οι συνδαιτυμόνες του στο Eden Rock “νόμιζαν ότι έπαθα εγκεφαλικό.” Σε ελάχιστα λεπτά μιλούσε στο τηλέφωνο με την Bersheda. Για χρόνια, σύμφωνα με τον Rybolovlev, πίστευε ότι πλήρωνε στον μεσάζοντα που του πούλησε τον Modigliani (που αναφέραμε)—όπως και 37 άλλους πίνακες μουσειακής αξίας —μια προμήθεια 2% (με άλλα λόγια, περίπου $2 εκατομμύρια για τον Modigliani και όχι $25 εκατομμύρια). Συνειδητοποιούσε τώρα τον χειρότερο φόβο κάθε συλλέκτη: Τον «έγδαραν» και η απορία ήταν, για πόσο καιρό και πόσα λεφτά;


Μια μέρα περίπου μετά την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, ο Rybolovlev ζήτησε να συναντήσει ξανά τον Heller. Οι δύο άντρες είδαν όλη τη συλλογή του Ρώσου με τον Heller να υπολογίζει πόσο πίστευε ότι ήταν η πραγματική αξία του κάθε έργου. Η εκτίμηση του, ταρακούνησε τον κροίσο και μέσα σε λίγες μέρες η Bersheda κατέθεσε μήνυση στο Μονακό.
Ένα μήνα αργότερα η αστυνομία του Monte Carlo συνέλαβε κάποιον Yves Bouvier, 52 ετών, τον εδώ και πολύ καιρό προμηθευτή αριστουργημάτων του Rybolovlev, μόλις ο Bouvier χτύπησε το κουδούνι του La Belle Epoque. Ο Bouvier ήταν πολύ γνωστός στους καλλιτεχνικούς κύκλους ως διακινητής έργων τέχνης και ιδιοκτήτης μυστηριωδών αποθηκευτικών εγκαταστάσεων γνωστών ως «ελεύθερους λιμένες» —όχι όμως ως έμπορος τέχνης ούτε και μεσίτης. Κλήθηκε στο Μονακό για να ολοκληρώσει υποτίθεται μια καθυστερημένη συμφωνία για τον Ρώσο πελάτη του, αλλά αντ’ αυτού βρέθηκε στη φυλακή, αντιμέτωπος με κατηγορίες για απάτη, ξέπλυμα χρήματος και την πιθανότητα μεγάλης ποινής φυλάκισης.
Η αστυνομία συνέλαβε επίσης και την Tania Rappo, ένα μέλος της υψηλής κοινωνίας του Μονακό. Κάποτε, η Rappo και ο σύζυγός της Olivier, συνταξιούχος οδοντίατρος, ανήκαν στον κύκλο του Rybolovlev. Τώρα είναι αντιμέτωπη με κατηγορίες για ξέπλυμα χρήματος.
Και ο Bouvier και η Rappo αρνούνται τις κατηγορίες, προσέλαβαν δικηγόρους και πέρασαν τους επόμενους μήνες λέγοντας τις ιστορίες τους στα ΜΜΕ. Η υπεράσπιση του Bouvier ήταν απλή: Ναι, χρέωσε αστρονομικά ποσά τον πελάτη του, αλλά, όπως είπε στο Vanity Fair, “Δεν ενήργησα ως μεσάζοντας αλλά ως ιδιοκτήτης [έργων τέχνης]. Είχα δικαίωμα να βγάλω κέρδος είναι ο νόμος των επιχειρήσεων.”
Η υπεράσπιση της Rappo ήταν ακόμα απλούστερη: Ναι, πήρε προμήθεια από τον Bouvier για τους πίνακες που πούλησε στον Rybolovlev—ένα ποσό που ο Rybolovlev υπολογίζει ότι είναι όλα μαζί $100 εκατομμύρια— υποστηρίζει όμως ότι δεν τα επεδίωξε και λέει ότι ο Rybolovlev “δεν ρώτησε ποτέ.”
Στη συνάντησή μας στο La Belle Epoque του το έθεσα: Εξαπατήθηκε ή απλώς ήταν αμελής; Η απάντηση, εξήγησε, βρίσκεται πίσω στο 1990, πριν αυτός και η οικογένεια του φύγει από τη Ρωσία και μετακομίσει στη Γενεύη. Σύμφωνα με τον Rybolovlev η εμπειρία αυτή του άλλαξε την προοπτική του. “Ρίσκαρα τη ζωή μου για να κάνω μια περιουσία.” Πρόκειται να “προστατέψω κάθε σεντ.”
Στη Γενεύη, με την Ekaterina και την τότε σύζυγο του Elena, παρά την τεράστια περιουσία τους, οι Rybolovlevs ήταν απομονωμένοι. Μία από τις πρώτες φίλες που έκαναν ήταν η Tania Rappo, η σύζυγος του οδοντιάτρου τους, που έτυχε να αναφέρει ότι η γυναίκα του μιλούσε Ρώσικα. (Η Rappo είναι από τη Βουλγαρία).
“Είχαμε μια ειλικρινή φιλία,” είπε ο Rybolovlev. Οι δύο οικογένειες πήγαιναν διακοπές μαζί, με τους Rybolovlevs συχνά να περιποιούνται τους Rappos με ταξίδια με ιδιωτικά αεροπλάνα και τα κότερα τους. Οι Rappos συνόδευαν τους Rybolovlevs όταν άρχισαν να κάνουν κύκλο, βοηθώντας τους να μπουν σε αποκλειστικά κλαμπ για γκολφ και πηγαίνοντας τους σε διάφορες κοινωνικές εκδηλώσεις. Όσο οι Rybolovlevs διεύρυναν την αυτοκρατορία τους σε ακίνητα διεθνώς, η Tania Rappo σύστηνε τον Rybolovlev σε μεσίτες ακινήτων στο εξωτερικό (επειδή της το ζητούσε, λέει εκείνη).
Γύρω στο 2003 οι Rybolovlevs αποφάσισαν να φτιάξουν μια συλλογή έργων τέχνης. Είχαν πρόσφατα μετακομίσει σε ένα σπίτι με φωτισμό ειδικό για έργα τέχνης και με τη βοήθεια της Rappo ο Rybolovlev σύντομα απόκτησε τον πρώτο του πίνακα: Τον Le Grand Cirque, έναν από τους πολλούς αγαπημένους πίνακες του Marc Chagall με τσίρκο. Συμβουλεύτηκε διάφορους εμπόρους και η καλύτερη τιμή ήταν $8 εκατομμύρια, σύμφωνα με τη Rappo. Βρήκε όμως έναν τρόπο να φύγουν οι έμποροι από τη μέση και αγόρασε απευθείας από τον ιδιοκτήτη του Le Grand Cirque, χαμηλώνοντας την τιμή πάνω από $2 εκατομμύρια— και τελικά έφερε τον Rybolovlev σε επαφή με τον Yves Bouvier.
Ο Le Grand Cirque του Chagall αποθηκεύτηκε στην αποθήκη του Bouvier στο αεροδρόμιο της Γενεύης και ο Rybolovlev πήρε την Rappo μαζί του για να τον δουν. Αυτό που συνέβηκε μετά είναι πολύ σημαντικό, επειδή όποια κι αν ήταν η διαφωνία τους, οι Rybolovlev και Bouvier συμφώνησαν ότι όποια κι αν ήταν η φύση της σχέσης τους — είτε ο Bouvier ήταν μεσάζων που δούλευε για τον Rybolovlev με ποσοστό ή ανεξάρτητος έμπορος τέχνης που αγόραζε και πουλούσε έργα για τον εαυτό του, επιτρέποντας του ελεύθερα να βάζει όποιο ποσοστό κέρδους ήθελε— δεν μπήκε ποτέ σε χαρτί. Η Rappo λέει ότι λίγο μετά την συνάντησή τους στο αεροδρόμιο της Γενεύης, ο Bouvier της τηλεφώνησε για να οργανώσει την επόμενη συνάντηση.
Κι επειδή η Rappo, την οποία εμπιστευόταν “απόλυτα,” τους έφερε σε επαφή, ο Rybolovlev συμφώνησε να δουλέψει μαζί του, ισχυρίζεται ο κροίσος, με προμήθεια 2%—κάτι που ο Bouvier αρνείται, λέγοντας ότι το ποσοστό αυτό ήταν κυρίως για τη μεταφορά και τα διοικητικά έξοδα.
Σύμφωνα με την Bersheda, η μήνυση που υπέβαλε πέρσι ήταν μόνο εναντίον του Bouvier. Ο Rybolovlev ήταν ήδη πληγωμένος και θυμωμένος, αλλά ο μεγάλος πόνος προκλήθηκε, όπως λέει, όταν άκουσε ότι οι ερευνητές βρήκαν αμοιβές από τον τραπεζικό λογαριασμό του Bouvier προς αυτόν της Rappo από το 2004. Η Rappo ήξερε ότι ο Rybolovlev ήταν συγκρατημένος και προσεκτικός, είπε. Έριξε τις άμυνες του με τον Bouvier επειδή εμπιστευόταν εκείνην. Από εκείνη τη στιγμή άρχισε να βλέπει την Rappo, όχι τον Bouvier, στο κέντρο του ιστού της αράχνης. Και οι δύο, Rappo και Bouvier, υποστηρίζουν ότι η δίωξή τους στο Μονακό (που οδηγείται σε δίκη) είναι στο τσεπάκι του Rybolovlev. Η Rappo διαμαρτυρήθηκε ότι το δικαίωμα της για δίκαιη δίκη καταπατήθηκε.
Ο Rybolovlev το αρνείται, ενώ υποστηρίζει πως στα αλήθεια, απλώς ήθελε να ακούσει την Rappo να λέει, “Το έκανα. Λυπάμαι πολύ.’ Μπορεί και να τη συγχωρούσα,” είπε. Αντ’ αυτού, όταν συναντήθηκαν στη φυλακή του Μονακό μετά τη σύλληψή της, υποστηρίζει ότι εκείνη τα αρνήθηκε όλα.
“Είναι εύκολο [οι Bouvier και Rappo] να με χαρακτηρίζουν με το στερεότυπο Ρώσος ολιγάρχης,” είπε. “Με υποτίμησαν,” είπε.