Μεσάζοντες λυμαίνονται την αγορά έργων τέχνης – Πως εξαπατήθηκε ο Ριμπολόβλεφ

Έμποροι , μεσάζοντες και συλλέκτες μεγάλων έργων τέχνης βρίσκονται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος διεθνώς μια και το εμπόριο τέχνης ελέγχεται πλήρως από ένα κλειστό αδιάφανο σύστημα με αποτέλεσμα ορισμένοι επιτήδειοι να θησαυρίζουν σε βάρος συλλεκτών που πληρώνουν τεράστια ποσά προκειμένου να αποκτήσουν σπάνια έργα διάσημων δημιουργών. Και όλα αυτά γιατί δεν υπάρχει καμία εποπτεία από κάποια ρυθμιστική αρχή ώστε να ελέγχονται οι κανόνες αγοραπωλησίας και να υπάρχουν διαφανείς διαδικασίες. Αποτέλεσμα αυτής της αδιαφάνειας ότι η αγορά τέχνης εξακολουθεί να ελέγχεται από ένα κλειστό σύστημα που δεν εγγυάται ότι εφαρμόζονται αμερόληπτα κριτήρια για την εκτίμηση της αξίας των έργων τέχνης και έχει κάνει πολλούς επενδυτές να αναρωτιούνται κατά πόσο πληρώνουν υπερβολικά ποσά, καθώς και αν θα μπορούν να μεταπωλήσουν τα έργα τέχνης που αγόρασαν με στόχο την εξασφάλιση κέρδους. Η τέχνη υψηλών προδιαγραφών κοστίζει ακριβά και κάποιοι είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν τεράστια χρηματικά ποσά προκειμένου να αποκτήσουν σπάνια έργα διάσημων δημιουργών. Ο μεγάλος αριθμός σκανδάλων που αποκαλύφθηκαν τα τελευταία χρόνια έχει πλήξει την αγορά τέχνης και έχει δημιουργήσει κλίμα καχυποψίας μεταξύ εμπόρων, μεσαζόντων και αγοραστών.

Υπόθεση Ριμπολόβλεφ – ο βίος και η πολιτεία του Bouvier

Αποδεικτικό παράδειγμα όλων των παραπάνω αποτελεί η διαμάχη μεταξύ του επιχειρηματία Dmitry Rybolovlev και του συμβούλου τέχνης Yves Bouvier η οποία έχει καταλήξει στα δικαστήρια. Ο Ρώσος δισεκατομμυριούχος συνεργαζόταν με τον Bouvier για περισσότερα από δέκα χρόνια και απέκτησε 37 αριστουργήματα χρησιμοποιώντας τις υπηρεσίες του, πληρώνοντας συνολικά πέραν του €1.5 δις. Όπως έγινε αργότερα γνωστό, το ποσό αυτό ήταν σχεδόν διπλάσιο από εκείνο που ζήτησαν οι προηγούμενοι ιδιοκτήτες των έργων τέχνης, με τους οποίους ο Bouvier είχε διαπραγματευτεί.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του γνωστού πίνακα «Reclining Nude With Blue Cushion», του Amedeo Modigliani, τον οποίο ο προηγούμενος του ιδιοκτήτης, ο Αμερικανός συλλέκτης Steve Cohen, πώλησε για $93.5 εκατομμύρια, ενώ ο Dmitry Rybolovlev κατέβαλε το ποσό των $118 εκατομμυρίων για να τον αποκτήσει. Τη διαφορά αυτή φέρεται να καρπώθηκε ο Yves Bouvier που ενήργησε σαν έμπορος και όχι σαν εκπρόσωπος του Rybolovlev. Θα πρέπει να σημειωθεί πως Rybolovlev και Bouvier είχαν συνάψει συμβόλαιο βάσει του οποίου ο Bouvier έπαιρνε 2% της εκάστοτε αγοραπωλησίας ως αμοιβή για τις υπηρεσίες του. Θέση του Rybolovlev είναι ότι το ποσοστό αυτό προοριζόταν ως αμοιβή για τις συμβουλευτικές υπηρεσίες του Bouvier και συνεπώς ο σύμβουλος δεν θα έπρεπε να αναμένει επιπρόσθετο κέρδος.

Ο Bouvier από την πλευρά του ισχυρίζεται ότι στην περίπτωση αυτή ενεργούσε ως έμπορος έργων τέχνης, «που είναι ελεύθερος να καθορίσει το ύψος του κέρδους του». Οι υπηρεσίες του Bouvier όμως εκτείνονταν πέρα από αυτές του συμβούλου. Ο 52άχρονος Ελβετός, υπήρξε και ιδιοκτήτης του Natural Le Coultre, μιας εταιρείας μεταφοράς και αποθήκευσης αντικειμένων αξίας και ο μεγαλύτερος πελάτης του freeport (ελεύθερη ζώνη εμπορίου) της Γενεύης. Ήταν από τους πρώτους που αντιλήφθηκε τις προοπτικές κερδοφορίας από τη χρήση των freeports στην αγορά της τέχνης. Και τις εκμεταλλεύτηκε στο έπακρο! Ο Ρώσος επιχειρηματίας Dmitry Rybolovlev κατήγγειλε τον Ελβετό σύμβουλο τέχνης Yves Bouvier για εξαπάτηση σχετικά με την πώληση πινάκων των Modigliani, Picasso και Leonardo Da Vinci καθώς και έργων άλλων καλλιτεχνών. Οι εκπρόσωποι του Rybolovlev εκτιμούν το ύψος των ζημιών στα $1,049,465,009.
Κοινοπραξία εμπόρων έργων τέχνης αποτελούμενη από τους Warren Adelson, πρόεδρο των γκαλερί Adelson και τους Νεοϋορκέζους έμπορους έργων τέχνης Alexander Perish και Robert Simon, εναντίον των Yves Bouvier και του οίκου δημοπρασιών Sotheby’s.
* To 2013, ο πίνακας «Savior of the World (Salvator Mundi)» του Leonardo Da Vinci πωλήθηκε στον Yves Bouvier από την κοινοπραξία μέσω του οίκου Sotheby’s για $80 εκ. Ο Bouvier πώλησε τον πίνακα στον Rybolovlev έναντι του ποσού των $127.5 εκ. Το έργο τέχνης αγοράστηκε αρχικά από τον Alexander Perish τo 2005 στην τιμή των $10,000, ως προϊόν εργασίας ενός από τους μαθητές του Da Vinci. Οι ειδικοί του οίκου Sotheby’s κατέληξαν στη συνέχεια στο συμπέρασμα ότι ο πίνακας δεν άνηκε σε κάποιον από τους μαθητές αλλά στον ίδιο τον Da Vinci. Η υπόθεση βρίσκεται στα δικαστήρια, με την κοινοπραξία να διεκδικεί αποζημίωση για απώλεια εισοδήματος από τη μεταπώληση του πίνακα σε πολύ ψηλότερη τιμή στον Rybolovlev.
* Η Catherine Hutin-Blay, θετή κόρη του Pablo Picasso κινήθηκε εναντίον του συμβούλου τέχνης Yves Bouvier.
Δύο πορτραίτα του Pablo Picasso, που απεικονίζουν την Jacqueline Roque, μητέρα της ενάγουσας καθώς και 70 άλλοι πίνακες του Ισπανού καλλιτέχνη κλάπηκαν από αποθήκη που ενοικίαζε η Catherine Hutin-Blay. Αποδείχθηκε αργότερα ότι ο Yves Bouvier πώλησε τα δύο πορτραίτα του Picasso στον Dmitry Rybolovlev. Η υπόθεση βρίσκεται στα γαλλικά δικαστήρια

Άλλες υποθέσεις

Δεκάδες άλλες είναι οι περιπτώσεις εξαπάτησης συλλεκτών από μεσάζοντες που ταλανίζει το χώρο της εμπορίας έργων τέχνης. Παράδειγμα το γεγονός ότι περίπου 50 πίνακες που θεωρούνταν έργα διάσημων ζωγράφων όπως οι Max Ernst, Andre Lanskoy και Kees van Dongen αποδείχτηκε ότι ήταν προϊόν εργασίας του Beltracchi, ο οποίος τους πωλούσε μέσω διεθνούς φήμης οίκων έργων τέχνης. Ο πλαστογράφος συνελήφθη και τιμωρήθηκε με έξι χρόνια φυλάκιση. Επίσης ο πίνακας «Odalisque» ο οποίος πωλήθηκε ως έργο του Boris Kustodiev για £1.7 εκατομμύρια αποδείχτηκε ότι ήταν ψεύτικος. Ο οίκος κατέβαλε το ποσό των £2.7 εκατομμυρίων προς το Ταμείο Τέχνης Vekselberg.
Εντυπωσιακό είναι ότι έχουμε και υποθέσεις που αφορούν μεγάλους οίκους όπως η δικαστική διαδικασία εναντίον των οίκων Sotheby’s και Christie’s για υπόθεση παραποίησης ανταγωνισμού και συνομωσίας προς καθορισμό τιμών.
Ο οίκος Sotheby’s πλήρωσε αρχές της δεκαετίας του 2000 πρόστιμο πολλών εκατομμυρίων ενώ ο Alfred Taubman, πρώην επικεφαλής του οίκου Sotheby’s πέρασε ένα χρόνο στη φυλακή και πλήρωσε πρόστιμο $7.5 εκατομμυρίων. Ο οίκος Christie’s συνεργάστηκε με τις αρχές και απέφυγε τις κυρώσεις.